Despot Stefan Lazarević (Kruševac, 1377 - Crkvine, kod Mladenovca, 1427) je bio srpski veoma prosvećen vladar (prvo udeoni knez, zatim priznat despot) i, to, od 1402. do 1427. Bio je vitez, mecena i književnik, prvi među jednakima hrišćanskog Zmajevog reda.
Srpska pravoslavna crkva, slavi ga 1. avgusta...
Stefan Lazarević (Kruševac, 1377 - Crkvine, kod Mladenovca, 1427) je bio srpski veoma prosvećen vladar (prvo udeoni knez, zatim priznat despot) i, to, od 1402. do 1427.
Bio je vitez, mecena i književnik, prvi među jednakima hrišćanskog Zmajevog reda.
Ovaj neobično velik i značajan srpski vladar, bio je sin kneza Lazara Hrebeljanovića i kneginje Milice. Bio je umetnik u duši, veliki knjigoljubac i renesansni prosvećen vladar pod kojim je obavljen književni i umetnički raskid s dotadašnjom jakom nemanjićkom tradicijom, a započinje nesuđen - prekinut! - period renesanse u srpskoj književnosti. Pod njim je procvetala slobodnija Resavska škola. On se smatra najznačajnijom srpskom ličnošću poznog srednjeg vijeka.
Od početka svoje uprave kao oblasni gospodar 1393, mladi Stefan Lazarević je bio osmanski vazalni feudalac. Na strani Osmana, učestvovao je kao vazal u tri bitke za sultana Bajazita. U Vlaškoj se 1395. borio u Bici na Rovinama 1395. godine, gdje su osmanlijske snage pretrpele od Rumuna vojvode Mirčea Starijeg značajne gubitke. Ostaje pitanje srpske sabotaže u bici, ali Lazarevićevi saborci, Srbi vazalni Osmanima, kralj Marko Mrnjavčević poznatiji kao Kraljević Marko u narodnoj epici i gospodar Konstantin Dejanović-Dragaš, poginula su, obojica, u toj bici. Eliminacija najvećih suparnika među Srbima u boju je otvorila put knezu Stefanu sa svoje nametanje za srpskog vlastodršca. Osmanlijska imperija je prešla u defanzivu i odlučujuća bitka se protiv udruženih evropskih krstaša vodila sljedeće, 1396, kod Nikopolja. Srpska teška konjica koju je predvodio 19-godišnji sin "cara Lazara" se pokazala presudnom u taktičkom nadmašivanju naoružanih snaga Žigmunda Luksemburškog. Međutim, posle bitke kod Angore 1402, kad su Tatari porazili tursku i srpsku vojsku, kao i smrti sultana Bajazita Prvog, Stefan Lazarević se okreće evropskim državama i postaje ugarski vazal.
Godine 1402. je od vizantijskog cara dobio titulu despota, čim Srbija postaje despotovina. Žigmund Luksemburški mu je predao na upravu razrušenu Beogradsku tvrđavu, koju je on obnovio i 1403. proglasio svojom prestonicom.
Pošto nije imao dece, 1426. je na saboru u Srebrenici proglasio svog sestrića Ðurđa Brankovića za svog naslednika.
Umro je 1427. kod mesta Crkvine, zaseoku sela Markovac, u opštini Mladenovac.
Stefan Lazarević je, zasad, jedini srpski vladar čiji su zemni ostaci identifikovani DNK-analizom, što dodatno, još, zaokružuje sliku o njegovoj posebnosti i u smrti, i u životu.
oOo
