Buran period u svojoj istoriji Sokobanja je doživela u vreme I i II srpskog ustanka i posle konačnog oslobodjenja od Turaka.
U I srpskom ustanku hajduk Veljko Petrović prvi put je osvojio Banju, koju je nazvao svojom Banjicom, s proleca 1808. godine već 9. jula 1909. godine naselje ponovo prelazi pod vlast Turaka. Avgusta 1810. godine Hajduk Veljko uz pomoć svojih četa i ruske vojske zauzima Banjicu po drugi put. Sa Čučuk (malom) Stanom ovde provodi najduži deo vremena i, povremeno, odlazi u tursko kupatilo sa toplom mineralnom vodom. Pod vlašću srpskih ustanika mesto ostaje sve do 1813. godine. Od 1813. do 1832. godine Banjom ponovo upravljaju Turci.
Vihor pobune ovog kraja i Krajine doneo je Sokobanji konačno oslobodjenje i prisajedinjenje Srbiji. To je bilo oktobra 1833. godine. Tada Turci konacno odlaze iz Banje, a doseljava se narod iz drugih krajeva tek oslobodjene Srbije. Mesto se zatim brzo menja, tako da danas iz turskog perioda gotovo i nema vidljivih tragova ili spomen-obelezja. Od 1813. godine Banja sa Svrljiškom kapetanijom predstavlja nahiju, a godinu dana kasnije samostalno Banjsko okružje. Od 1835. godine u tom okružju nalaze se i srezovi: zaglavski, timočki, banjski, svrljiški, aleksinački i ražanjski. U to vreme Banja je poznata i veoma posećena.
U svojoj istoriji mesto je promenilo nekoliko imena. Prvo se zvalo Banja, a za vreme Hajduk Veljka Banjica, zatim Velika Banja, opet Banja, potom Aleksinačka Banja, Soko Banja, da bi 1859. godine dobila konasno danasnje ime – Sokobanja.
Godinu dana posle prisajedinjenja Srbiji mislilo se na opravku izvora i kupatila u Banji. To je podstakao Knjaz Miloš. Knjazu je banjska nahija 28. marta 1834. godine uputila pismo i predočila potrebu da se obnovi amam i donese plan za podizanje jednog kupatila. Četri dana kasnije, 1. aprila, Knjaz je poslao odgovor, a u tom dokumentu je, izmedju ostalog, pisalo: „... A što se opravljanja amama tiče, u tom ima Vel#Serdar Mileta Radojković iz Rasine od mene nalog i upotsvovanije taj posao izraditi...“
To je bio nalog da se staro tursko kupatilo sagradjeno na temeljima zgrade jos iz doba Rimljana, potpuno obnovi. Tada je sazidano osam novih kada. Bili su izdvojeni bazeni za ženske i muške posetioce, sto se do danas zadržalo. U sredini kupatila izgradjena je Knjaz-Miloševa kada (i danas dobro očuvana).
Preko puta kupatila bio je podignut Knjaz-Milošev konak – prizemlje i sprat, u arhitekturi tog vremena. Do danas je, posle rekonstrukcije, očuvano ono staro zdanje u prvobitnom obliku.
Do kraja XIX veka Banja se brzo razvijala i širila.
Prema podacima niskog Arhiva, Sokobanja je 1894. godine imala 442 posetioca. Četiri godina kasnije u Banji je boravilo 804 gostiju.
Apoteka u Sokobanji osnovana je 1899. godine.
U to vreme gosti koji u ovoj Banji traže leka raznim bolestima borave u privatnim i lepo uredjenim kućama bogatih meštana, odlaze u kupatila i koriste, vodu za pice. Obilaze izletista Lepteriju i Soko grad, putuju do Ozrena ili na izvor Moravice.
Sokobanja vec dobija osnovne forme organizovanog klimatskog lečilista.
