Ljuba Didić

  Ljuba Didić (Sokobanja, rođ.19. mart 1849 — streljan 7. novembra 1883, Kraljevica, kod Zaječara) - bio je srpski političar.
  Politički se formirao pod uticajem Svetozara Markovića i Vase Pelagića. Gotovo istovremeno je s Adamom Bogosavljevićem stupio u Radikalnu stranku i svojim agitatorskim sposobnostima ubrzo izbio u njene prve redove. Već 1877. izabran je za opštinskog kmeta u Sokobanji, a na skupštinskim izborima 1878. prvi put za narodnog poslanika.
  U Narodnoj skupštini istakao se opozicionim stavom protiv režima Jovana Ristića i Liberalne stranke. Posle pada liberalme vlade, aktivno učestvovao u borbama protiv režima Milana Piroćanca i Naprednjačke stranke. Razvio je široku delatnost u narodu protiv reakcionarnog režima Nikole Hristića, koji je raspustio Skupštinu i počeo ukidati osnovna građanska prava.
  U vreme Timočke bune, Didić je bio vrlo politički aktivan kao vođa pobunjenika, organizator i rukovodilac ustaničke vojske svog kraja. Posle ozbiljnih poraza ustaničke vojske, želeći da izdejstvuje opštu amnestiju, pregovarao je sa jednim od komantdanata kraljevske vojske, potpukovnikom Aleksandrom Protićem, ali je ovaj tražio bezuslovnu predaju, tako da je borba nastavljena.
  Posle raspada ustaničke vojske, Didić je uhvaćen i preki sud u Zaječaru, osudio ga je na smrt. Streljan je s većom grupom pobunjeničkih vođa...
  Timočka buna je izbila sredinom oktobra 1883. skoro istovremeno u boljevačkom srezu u crnorečkom okrugu i u banjskom srezu aleksinačkog okruga, u vreme najveće zategnutosti odnosa između Radikalne stranke , koja je na izborima dobila izrazitu većinu glasova i kralja Milana. Kralj je podržavao konzervativni politički kurs i zato nije pristajao da joj poveri obrazovanje vlade, već je na čelo vlade doveo Nikolu Hristića.
  Povod za bunu bilo je odbijanje vojnih obveznika, većinom seljaka, da državnim komisijama predaju stare puške, dok su nove, savremenije, trebale da budu čuvane u državnim magacinima. Na samom početku činili su to bez otpora, ali je ubrzo pod dejstvom radikalske agitacije, više sela odbilo je da na to pristane. Neka koja su to već učinila , tražila su da im se puške vrate.
  Buna se najpre proširila u boljevačkom srezu i njegovom sreskom mestu, a zatim u Knjaževcu, gde su dejstvovale njene glavne vođe Marinko Ivković, sveštenik, odnosno Aleksa Stanojević, opštinski pisar, oba radikalski narodni poslanici.
  Vlada je proglasila vanredno stanje; upotrebila je regularnu vojsku protiv naroda i ugušila je bunu. Dvadeset jedan pobunjenik je osuđen na smrt, a dosta njih je osuđeno na doživotnu robiju. Među osuđenicima za smrt bili su Nikola Pašić i Aleksa Stanojević, ali su oni na vreme uspeli da emigriraju...
  Dakle, ukratko, oktobra 1883. u tadašnjem Aleksinačkom okrugu, počela je buna u tri sreza, istovremeno: boljevačkom,crnorečkom i banjskom.
  Neposredni povod bune je bio oduzimanje oružija od naroda jer je reformom vojske kralj Milan ukinuo takozvanu narodnu vojsku i uveo stajaću odnosno regularnu vojsku koja bi mu bila odana. Istovremeno pre bune su održani izbori za narodnu skupštinu u kojoj su radikali osvojili veliku većinu i samim tim ostvarili pravo na vladu.Kako to nije odgovaralo kralju Milanu zbog netrpeljivosti prema Nikoli Pašiću i samim radikalima kralj pravi presedan i vladu poverava Nikoli Hristiću koji postaje i premijer i ministar unutrašnjih poslova. Kadar već proveren od strane dinastije Obrenović kao čovek veran dinastiji i diktaturi.
  Evo, još, nekih zapisa o tom vremenu, i Ljubi Didiću, iz Sokobanje, odnosno Banje kako se tad govorilo...
  Kralj Milan je prekršio abdikacijom svečano datu pismenu obavezu da se neće vraćati u Srbiju i Beograd i ponovo došao i postao komandant aktivne vojske. Lično sam kao kaplar gradskog artiljeriskog puka u Nišu, pri služenju vojničkog kadra 1904. godine i 1905. godine, a radeći u štabu puka kao pisar u arhivi  video njegove potpise na aktima aktivne vojske. Ta akta su bila overena štambiljom " KOMANDA AKTIVNE VOJSKE " , a u potpisu je stajalo " Komandant Milan ".
  Za atentat na njega, sin kralj Aleksandar i vlada su okrivili radikale kao organizatore, a za izvršioca je okrivljen Đura Krezović - Bosanac. U toku istrage je utvrđeno da je negotinski advokat Ivan Pavićević, poreklom Crnogorac, često išao u Rumuniju i tamo se sastajao s Karađorđevićima i da je, za atentatora Đuru, doneo dva fišeka po 100 napoleona. Po atentatu je obrazovan preki sud koji je izrekao sledeće smrtne presude presude: Đuri Krezoviću - Bosancu (osuđen je na smrt i streljan je), radikalu Ranku Pajsiću iz Puhovca, srez Dragačevo, velikom seljaku - narodnom tribunu, (osuđen je na smrt, ali je streljanje izbegao bekstvom u Crnu Goru).
  Kad je kralj Milan prekršio svoju časno datu reč i ponovo došao u Srbiju, Ranko, kao narodni poslanik mu je prišao i sa prutićem nekoliko puta šljepnuo po čizmama na nogama i upitao *Ko ste Vi gospodine?*, na šta je kralj Milan uzvratio *Zapamtićeš, Ranko, ko sam ja*.) Ostali radikali: advokat Ivan Pavićević iz Negotina, advokat Ljuba Živković, Stojan Protić - kasnije ministar, prota Milan Đurić iz Užica, Mihailo Dimić - likerdžija, pukovnik u penziji Vlajko Nikolić, Kosta Taušanović - bivši ministar, osućeni su svi na po 20 godina robije u teškom okovu. Pod ovim prekim sudom  i u zatvoru bio je i Nikola Pašić, koji se kukavički držao, pravdao je sebe, a optuživao svoje mlađe drugove koji su  na najviše robije osuđeni, pa je dobio samo 5 godina zatočenja, no odmah istoga dana bio je pušten jer ga je kralj Aleksandar, za uslugu koju je sudu dao protiv svojih drugova, pomilovao.
        Ovu izdaju Nikole Pašića, osudili su posle izlaska iz zatvora svi radikali i to:  Ljuba Živković, Ljuba Stojanović, Ljuba Davidović, Jaša Prodanović, Iva Pavićević, Nikola Nikolić, Milovan Lazarević, profesor Sima Zlatičanin, advokat Dragutin Perić, Valjevskig advokat Pere Marković, Zaječarski lekar Aleksandar Mijović, ekonomski stručnjak Milorad Drašković, Niški advokata  Dimitrije Milanrc, inžinjer  Sima Katić (sina čuvenog Srpskog prvaka iz Svilajnca Dimitrija Katića),  Kragujevački sudija Mika Radivojević, Prokupački profesor Dobrivoje Stošević, Kruševačke sudije Radisav Gagić i Milutin Nagulić,  presednik okružnog suda Žika Ivković, narodni poslanik Stojan Lukić iz Doljana i drugi iz ostalih srezova i okruga viđeni u narodu seljaci koji su pomilovani  za atentat na kralja Milana posle nesrećne ženidbe  kralja  Aleksandra. Nikoli Pašiću se zamerao kukavičluk, jer je i u Timočkoj buni protiv kralja Milana u jesen 1883. pobegao u Bugarsku, a tad je na padini-visoravni Kraljevici, više Zaječara, streljan Ljuba Didić iz Sokobanje.
  Tada Gavra Aničić - veliki trgovac, Ljuba Božinović - mladi visoko školovani čovek iz Knjaževca, pop Marko iz Boljevca, Serafin Negotinac - presednik Kruševačke opštine  i još mnogi drugi napuštaju Nikolu Pašića i osnivaju novu samostalnu stranku koja se razvila u veliku Demokratsku stranku, kojoj sam i pre punoletsva i odsluženja vojske prišao i na organizaciji i širenju članstva mnogo se zalagao i radio.
  Napred je rečeno da je dvadeset-godišnje robijanje radikala, posle samo dve godine izdržane robije, prekinuto zbog ženidbe kralja Aleksandra i njihovog pomilovanja tim povodom.

  oOo