Sveštenik i sveštenstvo

Sveštenik je, u istoriji religije, osoba koja u ime zajednice prinosi žrtve i obavlja druge obrede. Ranije je otac (glava) porodice prinosio žrtvu. U daljnjem razvoju ljudskog društva, izdvajaju se osobe koje su smatrane posrednicima između ljudi i bogova.
U nekim civilizacijama, sveštenstvo je bilo višestruko povlašćeno i obavljalo je uloge vrača, čarobnjaka, lekara, učitelja, sudije, tumača tradicije i sveg ostalog u domenu dohovnog života.
U Mesopotamiji i Egiptu, ulogu vrhovnog prvosveštenika je imao vladar, kralj, upravljač, samodržac (faraon), a njemu su pomagali hijerarhijski ustrojeno sveštenstvo (kler) koje je činilo kastu.
Kod Jevreja, u plemenu Levi koje se smatralo izabranim, sveštenički čin je bio nasledan.
Kod Rimljana, sveštenik je, takođe, imao i političku vlast i biran je, samo, iz patricijskih familija. Visoki sveštenici su nazivani pontifici (pontifices), a najviši sveštenik je imao titulu pontifeks maksimus (pontifex maximus).
U Persiji (današnji Iran), velik ugled su imali magi.
U Indiji, u hinduizmu, taj ugled su imali brahmani.
U antičkoj (staroj) Grčkoj, sveštenici nisu igrali toliko veliku ulogu. Oni su bili službenici svetilišta, odnosno boga kom je bilo posvećeno svetilište. Ženska božanstva su imale svećenice.
Sveštenici su bili veoma uticajni u plemenskom životu starih Germana i Kelta i zvali su se Druidi.
Sveštenik se kod starih Slovena, u literaturi, naziva žrec (staroslovenski žьrьcь).
U ranom hrišćanstvu se javlja misao o svešteničkom pozivu svih vernika (koju su, kasnije, sledili protestanti); međutim, vrlo brzo se stvara hijerarhijski red sveštenstva (prezviter, jerej, biskup, mitropolit i papa).
Većina zajednica nastalih posle reformacije ne poznaje pojam sveštenika u tradicionalnom smislu i obliku. U tim verskim zajednicama rukovode duhovnici, pastori, propovednici a u Anglikanskoj crkvi u novije vreme i žene mogu obavljati ulogu sveštenika.

oOo

Mantija

Mantija (grč., Raso, Rason, Anteri; rus., Podrasnik, riassa; engl., cassock; fran., soutane) je odeća hrišćanskih sveštenika i monaha. To je dugačka haljina na preklapanje čija boja zavisi od hrišćanske crkve. U pravoslavnoj crkvi je najčešće crne, a ređe sive boje. Mantiju crvene, purpurne ili bele boje mogu nositi isključivo crkveni velikodostojnici (patrijarsi, episkopi i dr).
Pravo da nosi mantiju dobija svršen bogoslov na rukopoloženju ili iskušenik na monašenju - dodeljuje episkop. Sveštenoslužitelj ne može obaviti nijednu bogoslužbenu radnju bez mantije.
Mantija se oblači prvo preko obične odeće, a preko nje dolaze ostali delovi bogoslužbene odežde.
U Pravoslavnoj crkvi, mantija može biti na preklapanje i s jednim dugmetom sa strane za zakopčavanje (ruski stil), zatvorena (oblači se preko glave) i s nizom dugmića do grla (srpski stil) i na preklapanje s kanapom oko struka koji služi za zakopčavanje (grčki stil). Takođe postoje gornja i donja mantija. Donja mantija je osnovna i sveštenoslužitelj je nosi prilikom svake boguslužbene radnje, dok se gornja oblači preko donje, dosta je široka i sa širokim rukavima i nosi se u svečanim prilikama.
Mantija je prvo bila odeća Vizantijske Imperije. Bio je to čvrsto zakopčan ogrtač koji je imao opasač oko struka. Moguće da ga je u Rimsko Carstvo uveo car Marko Aurelije Antonin, rođen u današnjem Lionu, u Francuskoj, koji je po galskoj odeći koju je nosio (neka vrsta dugačke tunike) dobio nadimak Karakala. Kasnije, tokom turske okupacije, dugmad je zamenjena širim, dvostrukim materijalom koji je presavijen napred, i koji se zakopčavao samo oko vrata, sa svetlim kaišem (ili svetlom trakom).
Mantija simbolizuje smrt klirika za ovaj svet i njegovo posvećivanje Bogu i Carstvu Nebeskom.
Arhimandrit Kiprijan Kern kaže: "Nikakvih kanonskih propisa o kroju duhovnog odela nema. Međutim, sam život i praksa Crkve, iskristalisali su izvesnu formu odevanja za jereje. Smisao te tradicije sastoji se u tome da:
* odelo izdvoji duhovnika od drugih zvanja;
* čuva sveštenika od mnogih, njegovom činu neprimerenih reči, gestova i postupaka, kao i od svraćanja u mesta za njega nedolična;
* sama mantija u izvesnoj meri javlja ispovedanje svešteničkog čina.
Samo kroj i stil mantije obavezuje sveštenika na dostojanstvenu ozbiljnost, skromnost, strogost i celomudrije. Kroj mantije prikriva sve prirodne nedostatke tela, preteranu gojaznost ili, nasuprot tom, lepotu tela. Mantija izdvaja sveštenika i formalno ga obavezuje na odgovarajuće ponašanje, postupke, stil, obaveze, odnos prema okolini, vernicima i sl."

oOo