FELIX ROMULIANA:: Desetak kilometara, od Boljevca prema Zajecaru, na prostranom platou u blizini Gamzigrada, okružena uzbudljivim planinama istocne Srbije nalazi se Feliks Romulijana (Felix Romuliana), carska palata rimskog iperatora Gaja Valerija Galerija Maksimijana, podignuta u 3. i 4. veku naše ere.
Desetak kilometara, od Boljevca prema Zajecaru, na prostranom platou u blizini Gamzigrada, okružena uzbudljivim planinama istocne Srbije nalazi se Feliks Romulijana (Felix Romuliana), carska palata rimskog iperatora Gaja Valerija Galerija Maksimijana, podignuta u 3. i 4. veku naše ere.
Galerije je roden u ovoj oblasti, u drugoj polovini 3. veka i jedan je od šesnaestorice imperatora Rimskog carstva koji je roden na tlu današnje Srbije. 
Na tronu rimskih imperatora Galerije je nasledio Dioklecijana, 305. godine n.e. a zidanje palate je zapoceo krajem treceg veka i gradio je sve do svoje smrti. Nije docekao da se u nju useli, odnosno povuce, zbog prerane smrti na teritoriji Bugarske, u današnjoj Sofiji. Telo mu je prenešeno u carsku palatu i sahranjen je u grobnicu pored majke, Romule, po kojoj je palatu i nazvao. Na brdu Magura, u blizini palate, rano preminuli Galerije sa svojom majkom je u religioznom obredu (apoteoza) uzdignut medu bogove i to je poslednja apoteoza u istoriji covecanstva, jer je dve godine nakon tog cina car Konstantin Veliki proglasio Hrišcanstvo za zvanicnu religiju carstva.
Za carsku palatu kod Gamzigrada znalo se još u 19. veku. Nemacki baron Fon Herder je obilazio Srbiju tražeci rudnike i primetio je ovo mesto. Kasnije je i Feliks Kanic došao do Gamzigrada i carske palate, mislivši da je to KASTRUM, rimsko vojno utvrdenje, pošto su Rimljani na desnoj obali Dunava gradili sistem vojnih utvrdenja kako bi se branili od upada Varvara preko Dunava. Od 1953. godine naši arheolozi su pokrenuli istraživanja i nakon samo mesec dana iskopavanja otkriveni su mozaici koji su ukazivali da ovo nije vojno utvrdenje, vec nešto mnogo znacajnije. Tek 1984. godine, kada je iskopan fragment arhivolte, na kojem se nalazio natpis FELIX ROMULIANA, dokazano je da je ovaj objekat carska palata. Fragment je otkrio arheolog dr Dragoslav Srejovic.
Sa spoljnom fortifikacijom, sistemom kula i odbrambenim zidovima, carska palata zauzima 6,5 ha površine zemljišta, a unutrašnji prostor je na 4,5 hektara.
Carska palata je najocuvaniji primer Rimske dvorske arhitekture, a grad su cinili: carska palata, mali hram, veliki hram, terme, horeum... Objekti su bogato ukrašeni freskama, štukarom, podnim mozaicima sa figuralnim i geometrijskim motivima.
Feliks Romulijana je 2007. godine uvrštena u Listu svetske kulturne baštine i ovaj arheološki lokalitet i predivnu gradevinu poslednjih godina poseti oko 45.000 turista, iz Srbije i inostranstva. Po recima Saše Marjanovica, vodica i Bore Dimitrijevica direktora kompleksa, to je znacajan pomak, jer su do 2002. godine u proseku imali oko 17.000 posetilaca.
Ave, Romulijana, vidimo se ponovo!
* * *
21:44 3.11.2008 autor:
